به گزارش مشهدنیوز به نقل از ایرنا، خشکسالی و تداوم کم بارشی در چند سال گذشته به ویژه در سال زراعی ۱۴۰۴_۱۴۰۳ به حدی چشمگیر بود که موجب خشک شدن بخش زیادی از سفره‌های زیر زمینی، از بین رفتن برخی از زمین های کشاورزی و حفر تعداد زیادی چاه های عمیقی شد که نتیجه آن افت آبخوان‌ها و بروز پدیده فرونشست بود.

در بخش آب‌های سطحی نیز سدها خالی از آب هستند و بر اساس آخرین اعلام وزارت نیرو، متوسط ذخایر سدهای کشور با کاهش ۷۰ درصدی همراه شده است، خراسان رضوی نیز به عنوان یکی از استان‌های دارای اقلیم گرم و خشک به مراتب نسبت به دیگر استان‌های کشور، در شرایط بحرانی‌تری قرار گرفته، این سرزمین در ۳۰ سال گذشته با خشکسالی دست و پنجه نرم کرده و کاهش بارندگی‌ها در سال‌های اخیر موجب تشدید خشکسالی در این منطقه شده است.

بنا بر آمار رسمی هم اکنون از مجموع ۳۷ دشت استان خراسان رضوی، نیمی در شرایط ممنوعه بحرانی قرار دارد و وجود چاه‌های غیرمجاز و برداشت بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی مهمترین علت بحرانی شدن وضعیت دشت‌های استان عنوان شده‌ است.

علاوه بر آن به دلیل کاهش بسیار شدید بارندگی‌ها، هم اکنون ۹۸ درصد پهنه کلانشهر مشهد در وضعیت خشکسالی شدید قرار گرفته ، وضعیتی که شرایط را برای کشاورزان سخت‌تر از گذشته کرده است.

گلایه یک کشاورز

یکی از کشاورزان روستای «اسجیل» شهر گلمکان در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: از کودکی سر زمین بودم و کار دیگری غیر از کشاورزی برای چرخاندن اقتصاد زندگی بلد نیستم، ولی شرایط بارش ها کار را سخت کرده است.

حسین ثابت افزود: ابتدا قنات داشتیم اما در چند سال گذشته با مشکل آب مواجه هستیم و چاه‌های مجاز پاسخگوی کشاورزی نیست، با سهمیه ۲ ساعت آب هم نمی‌توان کشاورزی کرد و همه مجبور به حفر غیرمجاز چاه شده‌ایم.

وی اضافه کرد: مدتی است استفاده از سیستم نوین و تحت فشار برای کشاورزان اجباری شده و من با هزینه شخصی سیستم آبیاری را قطره‌ای کرده‌ام اما بارندگی‌ها به‌خصوص در سال‌جاری به گونه‌ای بود که آبیاری قطری نیز در برخی مواقع پاسخگو نیست.

این کشاورز ادامه داد: این شرایط در حالی است که روستای اسجیل در شرایط اقلیمی مناسبی قرار دارد و بی شک دیگر کشاورزان در نقاط مختلف استان به دلیل کاهش بارندگی ها در شرایط سخت‌تری به‌سر می برند.

کاهش ۵۵ درصدی بارندگی در خراسان رضوی

کاهش بارندگی‌ها شرایط خشکسالی را در اقلیم خراسان رضوی حادتر و سدها را خالی از آب کرده است.

رییس تحقیقات مرکز پیش بینی هواشناسی خراسان رضوی در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: میانگین بارش‌ها در سال زراعی گذشته (اول مهرماه ۱۴۰۳ تا اول مهرماه ۱۴۰۴) در خراسان رضوی ۱۲۹ میلیمتر بوده است که این میزان بارندگی نسبت به سال زراعی قبل تر ۵۵ درصد و نسبت به دوره آماری ۶۲ درصد کاهش بارندگی را نشان می‌دهد.

سیدجواد رسولی اضافه کرد: وضعیت بارندگی در مشهد نیز شرایط بحرانی‌ دارد به طوری که ۱۵۲ میلیمتر باران در سال زراعی گذشته در مشهد گزارش شده است و این میزان نسبت به سال زراعی قبل‌تر با ۳۰۰ میلیمتر بارندگی، حدود ۵۰ درصد کاهش را نشان می‌دهد.

وی با بیان اینکه ابتدای مهرماه هر سال تا پایان شهریورماه سال آینده معادل یک سال زراعی محاسبه می شود، اظهار کرد: این میزان بارش در مشهد در شرایطی رقم خورده که میزان بارش‌ها در این کلانشهر در دوره آماری (۳۰ ساله) معادل ۲۴۳ میلیمتر بوده است.

رییس تحقیقات مرکز پیش بینی هواشناسی خراسان رضوی ادامه داد: کلانشهر مشهد در تابستانی که گذشت هیچ بارشی را ثبت نکرد، روند بی بارشی حتی تا اواسط مهرماه جاری نیز ادامه داشته و تاکنون بارانی در این کلانشهر باریدن نگرفته است.

رسولی گفت: در سال زراعی گذشته، به جز شهرستان‌های بجستان، تایباد، فریمان و گناباد، همه شهرستان‌های استان کاهش بارندگی را نسبت به سال قبل‌تر به ثبت رسانده‌اند.

سدهای خراسان رضوی چشم انتظار جرعه ای آب

خراسان رضوی دارای ۳۲ سد فعال است که در شهرستانهای تربت‌حیدریه، قوچان، مشهد، خواف، درگز، سبزوار، تایباد، تربت‌جام، چناران، سرخس، نیشابور، کلات و فریمان قرار دارند.

مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در خصوص وضعیت منابع آبی استان به خبرنگار ایرنا گفت: هم اکنون فقط ۶ درصد از حجم ذخیره سدهای استان معادل ۱۰۱ میلیون متر مکعب آب دارد، در حالیکه این میزان در مدت مشابه پارسال معادل ۲۵۲ میلیون متر مکعب یعنی بیش از ۲.۵ برابر بوده است.

محمدعلی نعمت‌نژاد افزود: آب موجود در سدهای تامین کننده آب مشهد شامل سدهای دوستی، کارده، طرق و ارداک نیز فقط چهار درصد است و همچنان به دلیل بارش‌های بسیار کم در شرایط بحران کم آبی قرار داریم.

وی اضافه کرد: خراسان رضوی در چهار سال گذشته با خشکسالی‌های متوالی و بی‌سابقه رو به رو بوده، بارش‌ها کمتر از حد طبیعی و دمای هوا نیز افزایشی بوده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی ادامه داد: خشکسالی در مشهد نسبت به سایر مناطق استان شدیدتر بوده است، گفت: هم اکنون از مجموع ۳۷ دشت استان خراسان رضوی، نیمی در شرایط ممنوعه بحرانی قرار دارد.

چرایی کم آبی

بنا بر اعلام کارشناسان هواشناسی، وضعیت کم بارشی و خشکسالی متاثر از تداوم پدیده اقلیمی “لانینا” است، این پدیده روی بارندگی‌ها تاثیر منفی داشته و امسال هم بهار و تابستان خشکی را برای ایران و بویژه شرق کشور رقم خواهد زد.

“لانینا”، پدیده‌ای است که در آن، آب در قسمت‌های مرکزی و شرقی استوایی اقیانوس آرام، سردتر از حالت طبیعی است.

بر اساس اعلام سازمان اقلیم شناسی، امسال ایران با چهارمین پاییز و زمستان کم بارش و خشک مواجه بود و نه تنها میزان بارش‌ها کاهشی بود، بلکه دمای هوا نیز گرمتر از گذشته است و مانع ذخیره بارش های برفی در ارتفاعات برای استفاده در فصول بهار و تابستان شده است.

یک اقلیم شناس و عضو هیات علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: متاسفانه آمار نشان می دهد، پاییز امسال، به عنوان آغاز سال زراعی جدید، چهارمین پاییز خشک همراه با کاهش بارندگی است.

سلمان رستم زاده با اشاره به تداوم خشکسالی در ادامه سال زراعی جاری، افزود: در شرایط کلی در ماه‌های پیش رو همچنان کمبود بارش نسبت به شرایط معمول پیش‌بینی شده که این پدیده در نیمه شمالی خاورمیانه و ایران حادتر است.

وی اضافه کرد: سال زراعی گذشته افزایش بارندگی نداشتیم و طبق مدل‌های پیش‌بینی، از فروردین ماه امسال به بعد باز هم میزان بارش‌ها کمتر از نرمال بود که البته این وضعیت با ناهنجاری‌های مثبت دمایی همراه و تاثیر منفی روی بارش‌ها و ذخایر برف در ارتفاعات داشته است.

استادیار اقلیم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: طبق پیش‌بینی‌ها، میانگین دما نیز در کشور و منطقه از شرایط معمول بالاتر است که این پدیده مساله حادی ایجاد می‌کند و بارش برف که از مهمترین منابع آبی برای استفاده در بهار و تابستان است، در ارتفاعات ذخیره نخواهد شد و با افزایش دما این منابع از دست می‌رود.

به نظر می رسد با توجه به کاهش چشمگیر بارش‌ها در خراسان رضوی و برای برون رفت از بحران دامن‌گیر خشکسالی، مسوولان مربوطه باید با اجرای طرح‌ها و برنامه‌های کوتاه مدت و همچنین اجرای برنامه‌های اساسی بلند مدت، هر چه سریعتر برای مبارزه با این معضل بزرگ اقدام کنند. از سوی دیگر شهروندان نیز باید با مدیریت مصرف، زمینه را برای عبور از شرایط کم آبی با کمترین مشکل فراهم کنند.