امیر الهامی به مناسبت در رابطه با این شاعر و شرایط زندگی وی اظهار کرد: خیام در دوره سلجوقیان زندگی می‌کرده است. در این دوران تلاطم‌های زبانی به نوعی به آرامش دست یافته بود و ترس و واهمه زوال و نابودی زبان فارسی که در سال‌های ابتدایی قرون اولیه و پس از حضور اعراب در ایران به سبب سیاست‌های حکومت تازیان وجود داشت، با پایمردی فردوسی، قصیده‌های ارزشمند رودکی و منظومه‌های عاشقانه و نثرهای عرفانی به حالت پایداری رسیده بود.
وی افزود: در این میان خیام، نه‌تنها در خصوص چکیده اندیشه‌های فلسفی رباعیات محدودی سروده است، بلکه فراتر از آن با به کاربردن نثری فاخر در حوزه مردم‌شناسی و تاریخ‌شناسی، از نوروز سخن می‌گوید و نوروزنامه را می‌نویسد. همچنین در حوزه علمی نیز به عنوان یک ریاضی‌دان، منجم و اهل فلسفه سخن می‌گوید. بنابراین از نظر زبانی، زبان وی در بستری آرام و رو به رشد قرار دارد و از لحاظ سیاسی نیز در دوره سلجوقیان، سخت‌گیری عقیدتی مانند دوره غزنویان وجود ندارد، زیرا غزنویان از نظر سیاسی و اقتصادی وابسته به خلیفه بغداد بوده‌اند و در زمان سلجوقیان به لحاظ سیاسی و اقتصادی تا حدی استقلال وجود داشته است. در زمان خوارزمشاهیان در هر دو زمینه استقلال ایجاد شده و از این رو در دوره سلجوقی دوره سیاسی آرامی نیز حکم‌فرما بود و خیام در حوزه‌های مختلف نکاتی را بیان کرده است.
کسانی که جرأت انتقاد به دربار را نداشتند سروده خود را به خیام نسبت می‌دادند
این پژوهشگر ادبیات فارسی بیان کرد: قالب رباعی قالب شعری است که اندیشمندان و حکما برای بیان ظرایف و اندیشه‌های ناب خود مورد استفاده قرار می‌داده‌اند و پرداختن خیام به رباعی، نجوم و ریاضیات از او انسانی عاقل ساخته است. این در حالی است که بسیاری از شاعران آن دوره به سبب وابستگی به دربار و از طریق مدیحه‌سرایی زندگی خود را می‌گذراندند. از این رو آن‌ها نمی‌توانستند بسیاری از واقعیات را بیان کنند و نوعی سختی برای آن‌ها به همراه داشت. به این ترتیب به سبب ترس از پادشاهان وقت و فضای سنگین جامعه برخی موضوعات بیان نمی‌شده است.
الهامی تصریح کرد: در حالی‌که خیام شاعری است که مناسبات معیشتی او از طریق علم و تنظیم تقویم و دانش ریاضی تأمین می‌شده، به هیچ عنوان ترسی از کسی نداشته و بر این اساس در رباعیات خود موضوعاتی را بیان می‌کند که پس از آن نیز بسیاری از افرادی که توان و جرأت بیان موضوعاتی از این جنس را نداشته‌اند، موضوعات را در قالب شعر بیان کرده و سروده خود را به خیام نسبت می‌داده‌اند. بنابراین اینکه رباعیات فراوانی منسوب به خیام وجود دارد، به این دلیل است که برخی از شاعران جرأت و توان مطالبی مانند خیام را نداشته و به تعبیری کلام خود که به مضامین خیام مشابهت داشته را به نام خیام بیان می‌کرده‌اند. کتاب‌های درسی بستر مناسبی برای معرفی خیام به شمار می‌رودوی خاطرنشان کرد: علاوه بر آثار منظوم خیام که شامل مجموعه محدود رباعیات می‌شود، دو اثر منثور نیز از او به یادگار مانده است. روایات و افسانه‌های زیادی در خصوص خیام توسط مردم بیان شده است که به جنبه شاعری خیام کمک کرده و سبب شهرت بیشتر این شاعر شده است.
این پژوهشگر ادبیات عنوان کرد: در گذشته تصور می‌شده است که خیام تفکر الحادی دارد. به عبارتی مطالعه آثار خیام به دلیل اینکه تصور می‌شده است که ابعاد کفرآمیز داشته، در بسیاری از خانواده‌ها و جوامع پسندیده نبوده است، اما به مرور زمان و پیشرفت جوامع، مطالعات خیام‌شناسی نشان داده است که هیچ رگه‌ای از الحاد و کفر در کلام خیام وجود ندارد. در کلام خیام، نوعی غنیمت‌شمردن و خوش‌باش در دنیا دیده می‌شود و در آثار منثور او مانند «نوروزنامه» جشن‌های ملی بیان شده است.
الهامی اضافه کرد: کتاب‌های درسی بستر مناسبی برای معرفی خیام به شمار می‌رود و تأکید بر اینکه خیام یکی از پنج شاعر حکیم در حوزه ادبیات فارسی است، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به این معنا که خیام در دوران زندگی خود به بخش عظیمی از دانش بشری اشراف داشته است.