«کلیسای مِسرُوپ مقدس»؛ بنایی ناشناخته در مشهد

«کلیسای مِسرُوپ مقدس» تنها کلیسای مشهد است که در سال ۱۹۴۱ میلادی توسط ارمنی‌های ساکن شهر بنا شده است. این کلیسای ۸۲ ساله، در مشهد به کلیسای «۱۰ دی» نیز معروف است. کلیسا دو گنبد مخروطی شکل دارد، بزرگترین گنبد در وسط ساختمان کلیسا قرار گرفته و صلیبی از جنس آهن در بالای آن نصب شده است. گنبدی مخروطی شکل نیز در بالای فضای ورودی کلیسا قرار دارد که لایه بیرونی آن مانند سقف شیروانی است. ناقوس این کلیسا به دلیل اینکه ارمنیان مشهد تابع خلیفه‌گری اصفهان بودند از اصفهان به این شهر منتقل شده است.

به گزارش مشهدنیوز، کتابخانه این کلیسا ۲۰ سال پس از تاسیس آن در سال ۱۹۶۱ میلادی ساخته شده و بیش از ۱۰۰۰ جلد کتاب به زبان‌های ارمنی و روسی را در دل خود جای داده است. پلان کلیسا بازیلیک (سازه‌ای طولی و متمرکز) ستون‌دار به‌ شکل مستطیل در جهت شرق به غرب است که محراب آن در قسمت شرقی قرار دارد، روی دیوارهای شمالی و جنوبی نورگیرهایی وجود دارد و دارای چندین ورودی بوده که در حال حاضر مسدود شده‌اند و فقط یک ورودی در سمت غرب کلیسا باقی است.

فعالیت کلیسای مسروپ مقدس به دلیل مهاجرت ارامنه مشهد به تهران، تبریز و اصفهان چند سال پس از انقلاب به پایان رسید. البته این کلیسا به دلیل ارزش‌های تاریخی و معماری که داراست از سوی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، ۲۵ مرداد ۱۳۸۴ در فهرست آثار تاریخی- فرهنگی کشور به ثبت رسید، به واسطه نوع قرارگیری ساختمان این کلیسا و تنها وجود یک صلیب در نوک گنبد آن شاید افراد زیادی در مشهد از وجود بنای کلیسا در شهر اطلاعی نداشته باشند.

آرامستان تاریخی ارامنه مشهد نیز تنها قبرستان مربوط به ارامنه در شهر مشهد است که از نظر تاریخی و سیاسی از جایگاه و ارزش خاصی برخوردار است و با مشارکت شورای خلیفه گری ارامنه تهران – شمال و پیگیری‌های انجام شده این اثر با شماره ۳۱۴۴۴ در ردیف آثار ملی ایران قرار گرفت. طبق کتیبه سردر مادور، راهبه کاترین را آرپنیک و ملکوم هارتونیاس به یاد مادر و مادرزن خود که در همین مکان دفن هستند در سال ۱۹۴۷ میلادی این مکان را بنا کرده‌اند.

بر اساس تاریخ حک شده بر روی سنگ قبرها، قدیمی‌ترین سنگ قبر متعلق به سال ۱۹۱۸ و جدیدترین آن مربوط به سال ۱۹۹۵ است و مدفونین گورستان ارامنه شهر مشهد از کشورهای آمریکا، روسیه، گرجستان، کانادا، فرانسه، لهستان بوده‌اند. به همین دلیل خطوط نوشته شده روی الواح قبور شامل رسم الخط فارسی، آرامی، ارمنی، انگلیسی، لهستانی، فرانسوی، روسی است. در این گورستان افرادی با فُرُق گوناگون دفن شده‌اند که می‌توان به ارتودکس‌ها، کاتولیک‌ها، ارامنه گریگور و آشوری‌ها و…. اشاره کرد.